16 mei 2025

In gesprek met Aya Taouil, projectleider Welzijn op Recept en beleidsadviseur Eenzaamheid, Annemieke Winder projectleider Aandacht voor mij, van stichting Vrouwen Vooruit en Wendy van Beeten, welzijnscoach Amsterdam-West.

Waar komen jullie eenzaamheid tegen? 

Wendy: “Als welzijnscoach spreek ik mensen die doorverwezen zijn met psychosociale klachten, waarbij geen medische of psychosociale behandeling nodig is. Ze zeggen meestal niet meteen dat ze eenzaam zijn. Dat komt vaak pas in het tweede of derde gesprek aan de orde, als we praten over waar ze willen dat hun leven naartoe gaat. Er zijn verschillende soorten eenzaamheid. Bij emotionele eenzaamheid is iemand bijvoorbeeld zijn maatje verloren of mist het contact met familie. Het kan ook ernstiger zijn. Dan voelt diegene zich niet meer verbonden met de maatschappij, een ingewikkeld probleem dat verstrekkende gevolgen kan hebben.”
 
Annemieke: “Als projectleider van Aandacht voor mij kom ik het tegen bij vrouwen met een migratieachtergrond die uit een collectivistische cultuur komen. Zij zijn gewend om te zorgen voor hun kinderen en familieleden. Meestal hebben ze geen werk en zijn ze vooral binnenshuis actief. Een aantal van hen heeft ook een trauma opgelopen waardoor ze continue onder stress staan. Als ze te lang over hun persoonlijke grenzen heengaan, ontstaan er lichamelijke klachten. Bij aanhoudende problemen trekken zij zich terug, kunnen ze in een isolement raken en zich eenzaam voelen.”

Aya: “Eenzaamheid kom ik tegen in beleidsstukken, cijfers en onderzoeken, maar vooral in de verhalen van Amsterdammers die onvoldoende aansluiting vinden bij hun omgeving. Als beleidsadviseur zie ik hoe eenzaamheid verweven is met brede maatschappelijke thema’s zoals gezondheid, bestaanszekerheid en participatie. In Welzijn op Recept loopt eenzaamheid als een rode draad mee: veel mensen worden verwezen vanwege gevoelens van isolement, verlies of gebrek aan zingeving. WoR biedt een laagdrempelige ingang om deze signalen op te vangen en samen met professionals uit zorg en welzijn perspectief te bieden.’’

Hoe kom je in contact met mensen die zich het liefst achter de voordeur terugtrekken?

Wendy: “Het is vaak moeilijk om mensen te motiveren die eenzaam zijn. Ze vinden het lastig om aan het openbare leven deel te nemen, omdat ze verwachten dat mensen hen niet begrijpen. Ik kan een keer meegaan naar een activiteit om de drempel te verlagen, maar niet structureel. Het is daarom cruciaal dat we een activiteit vinden die zoveel mogelijk past bij wat diegene echt zelf wil en kan.”
 
Annemieke: “Vrouwen kunnen het vervelend vinden om hulp te vragen. Voor sommigen is het ook een taboe om over mentale problemen te praten. Het is daarom belangrijk om als organisatie in de wijk geworteld te zijn. Wij gaan naar plekken waar we deze vrouwen mogelijk tegenkomen en werken met wijksteunvrouwen, dat zijn ervaringsdeskundigen, die gedrag herkennen en met de vrouwen in gesprek gaan. We gaan ook naar scholen toe waar we moeders spreken. En we staan in contact met maatschappelijk werkers, welzijnscoaches, paramedici en de huisarts, die een signalerende functie hebben.”

Aya: “Eigenlijk heeft iedereen een signalerende functie, alleen is onze samenleving individualistischer geworden, en door alle gebeurtenissen in de wereld ook wat wantrouwiger. Het is minder vanzelfsprekend om naar elkaar om te kijken. Ik ben er juist mee opgegroeid. Mijn moeder kookte altijd een extra bord voor de buurvrouw die vroeg weduwe was geworden. Zo’n contact creëert onderling vertrouwen, waardoor je weet waar je terecht kan als het niet goed gaat.”
 

Wat doet Aandacht voor mij?

Annemieke: “In zes bijeenkomsten leren vrouwen op verschillende manieren wat ze zelf kunnen doen aan hun klachten. En hoe ze de balans weer vinden tussen wie ze zijn, wat ze zelf belangrijk vinden en wat ze voor andere mensen doen. In de eerste bijeenkomst bespreken we: wat is gezondheid voor jou?  Want dat gaat over meer dan lichamelijke klachten. Verder bespreken we wat stress met je lichaam doet. Hoe je je grenzen aangeeft. Hoe je kan blijven bewegen als je pijn hebt en hoe je ontspant.”

Aya: “Het is vaak de eerste keer dat de vrouwen stilstaan bij hun welzijn. Zij merken dat voor jezelf zorgen en weten wie je als persoon bent geen luxe is, maar een recht. Het is een voorwaarde om je weer met anderen te kunnen verbinden.”

Wat is de rol van de welzijnscoach?

Annemieke: “Welzijnscoaches verwijzen vrouwen door naar Aandacht voor mij. Ze komen vaak naar de eerste bijeenkomst om te zien hoe het met de deelnemer gaat en bij de laatste bijeenkomst zijn ze opnieuw aanwezig. Dan kijken ze of de vrouw al interesse heeft om activiteiten te ondernemen. Deze vervolgstap is belangrijk want als de deelnemers iets doen wat ze leuk vinden, ontmoeten ze niet alleen andere buurtgenoten, maar ervaren ze ook meer zingeving in hun leven. Dat is een belangrijke factor in het tegengaan van eenzaamheid.”

Wendy: “Echt diepe eenzaamheid kunnen wij niet oplossen. Soms hebben mensen hun hele netwerk verloren. Wat we wel kunnen doen is samen kijken naar wat die persoon graag wil doen. We vragen door op wat iemand interessant vindt en stimuleren om zelf iets aan de situatie te veranderen. Zodat diegene zich op termijn beter gaat voelen. Maar het is een illusie dat eenzaamheid – ploep! – weg is als je iemand koppelt aan een activiteit. Als deze persoon weer thuis is en de deur achter zich dichttrekt dan is het eenzame gevoel weer sterk aanwezig.”  

Wat kan Aandacht voor mij betekenen voor eenzame mensen?

Annemieke: “Aandacht voor mij is een tussenstap. Wij kunnen in zes bijeenkomsten niet alle klachten wegnemen. We zijn geen wonderdokters. Het gaat er meer om dat de vrouwen op een andere manier omgaan met hun klachten, weer actiever worden en zich prettiger in hun leven voelen. Zoiets simpels als met lotgenoten bij elkaar komen en ervaringen delen, schept al een band en maakt de problemen voor de vrouwen mentaal minder belastend. Dat is al een substantiële bijdrage aan de kwaliteit van iemands leven.”

Aya: “Aandacht voor mij is een hele laagdrempelige en concrete aanpak. Het is ook een veilige plek waar vrouwen hun verhaal durven delen en zich weer gehoord en gezien voelen. Dat versterkt hun zelfvertrouwen. Derde generatie Nederlanders, kinderen van migrantenouders zoals ik, kunnen ook een belangrijke rol spelen. Ik kan me goed inleven in mensen met een migratieachtergrond en zij herkennen zich in mij. Ik weet wat je hebt meegemaakt, zeg ik tegen ze. Het is okay om hierover te praten. Je kwetsbaarheid is ook je kracht. Als je hier open over bent, help je niet alleen jezelf, maar ook anderen. Want jullie voelen hetzelfde. Er is geen leven waarin dit soort vraagstukken niet spelen.”

8 juli 2024

Brigitte Kuiper is vrijwilligerscoördinator van De VerbroederIJ en De MoestuinderIJ, een kas en tuin waar groenten, fruit, kruiden en bloemen worden geteeld. De MoestuinderIJ bestaat nu zes jaar en is open van februari tot december op dinsdag- en vrijdagochtend. Dan komen oude en nieuwe Noorderlingen van alle leeftijden en uit allerlei verschillende culturen samen in het groen werken.

Gezonde bodem

Bij De MoestuinderIJ zijn de mensen ‘lekker met hun handen bezig’.  Ze zaaien zaden, wieden onkruid, bewateren de planten en leren over de verschillende manieren van composteren. Na de oogst gaat de sla naar het restaurant, het snijafval is voer voor de varkens Barry en Rosita,
en wat overblijft verdelen de deelnemers onderling.
Tijdens het moestuinieren vertelt Brigitte hoe je zonder bestrijdingsmiddelen verantwoord eten kunt verbouwen. “Een gezonde bodem zit vol micro-organismen. Als je hiervan groenten eet, voed je je microbioom, de biljoenen bacteriën die samen met virussen, gisten en schimmels in je darmen huizen. De darmen hebben een eigen zenuwstelsel, dat verbonden is met de hersenen. Dus als je met je handen in de grond zit te wroeten, neutraliseer je je lichaam en stimuleer je de aanmaak van een gelukstofje in je hersenen.”

Natuurlijk tuinieren

Brigitte Kuiper werkt met Merel Bernardt, de tuincoach die een permacultuuropleiding volgde, en Wendy Rats, de oprichter en coördinator van De VerbroederIJ, die een biodynamische en ecologische opleiding heeft gedaan aan de Warmonderhof. Zij is tevens de sociale coach die de groepsdynamiek begeleidt. Samen zetten zij permacultuur in, een agrarische methode waarbij planten bij elkaar worden geplaatst die elkaar natuurlijk versterken. Door de wisselwerking tussen de verschillende gewassen ontstaat op termijn een duurzaam ecologisch systeem.
Op eenzelfde manier gaan ze met mensen om. “Vanuit ons motto ‘zorg voor jezelf, zorg voor elkaar en eerlijk delen’ proberen we elkaar te versterken. Iedereen heeft talenten en iets te bieden.”

Opknappers

Bij De MoestuinderIJ komen mensen die ervaren dat de natuur ze een goed gevoel geeft én buurtgenoten die vastzitten in patronen waar ze graag uit willen komen, weinig te besteden hebben of gezondheidsklachten ervaren. Brigitte bespreekt altijd met nieuwkomers wat ze leuk vinden om te doen, wat er lichamelijk en/of mentaal mogelijk is en waar De MoestuinderIJ rekening mee kan houden. “Als iemand aangeeft dat hij autistisch is en niet goed tegen omgevingsgeluid kan, dan ga ik helemaal uitpluizen hoe we het zo kunnen regelen dat diegene toch kan shinen!”
Tijdens het werken in de tuin en bij de lunches praat Brigitte met de deelnemers, waarbij haar jarenlange ervaring als maatschappelijk werker goed van pas komt. “We hebben het naast koetjes en kalfjes ook over levensvragen. Informeel, het is hier toch anders dan dat je in een wit kantoor zit.”
Sommige deelnemers wantrouwen officiële instanties. Als iemand op een gegeven moment toch hulp wil zoeken, dan legt Brigitte een kort lijntje met huisartsen en hulpverleners in Amsterdam-Noord. “Altijd met toestemming vooraf en met iemand uit ons netwerk die wij vertrouwen. Alles begint met vertrouwen. Daar investeren wij in. En als iemand al een behandelaar heeft, stemmen we onze adviezen op elkaar af.”
De moestuinders praten ook met elkaar over waar iemand tegenaan loopt in het leven en delen hun persoonlijke ervaringen. Door deze gesprekken en de uitwisseling met Brigitte, Wendy en Merel, ontstaat weer enig perspectief. “De mensen knappen hier echt op, dat is zo leuk om te zien”, vertelt Brigitte. “Op een gegeven moment zien ze zichzelf weer als iemand die wat te bieden heeft. Ze leren accepteren dat ze sommige dingen niet meer kunnen en zien beter in welke mogelijkheden er nog wel zijn.”

Ontstaan VerbroederIJ

In 2018 wonnen Wendy Rats en Tania Spaans een prijsvraag vanuit de gemeente met de vraag: welke sociaal ondernemer heeft een plan voor 3000m2 aan het IJ waar alle buurtbewoners profijt van hebben? Zo ontstond De VerbroederIJ. De strandtent annex moestuin ligt naast de Vogelbuurt, een wijk waar relatief veel mensen in bestaansonzekerheid leven. “Maar in plaats van hun problemen richten wij ons liever op de mogelijkheden die er zijn om er samen wat beters van te maken”, aldus Brigitte.
Sinds 2023 is De MoestuinderIJ een van de groeninitiatieven waar Welzijn op Recept naar doorverwijst, vanuit De kracht van de natuur. Meer weten? Neem contact op met De VerbroederIJ via info@deverbroederij.nl of Met Welzijn op Recept via welzijnoprecept@amsterdam.nl.